राजेन मानन्धर

नेपालमा जातीय विभेदको अवस्था समाजमा समानताको वकालात गर्नेहरुले भने, संसारमा दुइटा मात्र जात छन् — महिला र पुरुष । कम्युनिष्टको राजनीति गर्नेहरुले अर्कोतिर कुरा मोडे — जातको कुरा गर्नुहुन्न, वर्गको मात्र कुरा गर्नुपर्छ — शोषित वर्ग र शोषक वर्ग । जसले जहाँ जति कुरा मोडे पनि सम्पूर्ण नेपाल र भारतको समान यथार्थ यही हो कि कमसेकम हिन्दु धर्ममा विश्वास गर्नेहरु यही भन्छन् कि मानिसहरु चार वर्णमा विभाजित छन् — व्राम्हण, क्षेत्री, वैश्य र क्षुद्र । त्यसमा व्राम्हण वर्णमा जन्मेकाहरुले विनाकारण अरुमाथि शासन र हिंसा गर्न अधिकारप्राप्त गरेका हुन्छन् र क्षुद्रलाई यो हिंसाबाट बच्ने बाटो पनि छैन । हिन्दु…

राजेन मानन्धर

संसारमा कतै कतै त्यस्ता मानिसहरु भेटिन्छन् जो मानिस भएर पनि आफु मानिस होइन भनेर भनिरन्छन् । त्यस्ताहरु आफ्नो जीवत्वलाई कुनामा फालेर आफ्नो अस्मिता कुनै अमुक तानाशाह, बारबारियन वा अमानुषको दयामायाले मात्र रहिरहेको भनेर विश्वास गर्छन् र यही कुरा सबैलाई सुनाउँदै पनि हिँड्छन् । तिनीहरु हरेक वर्ष आफनो नाम, वंश, राष्ट्रियता र पहिचानमा जालझेल गरेर धावा बोल्ने कुनै पृथ्वी नारायण शाहको गुणगान गर्न तम्सिरहन्छन् । अनि आफुले जसलाई देउता मानेको छ त्यसलाई सारा नेपालीले आफ्नो आफ्नो विवेकमा बिर्को लगाएर त्यस्तै मानिदिओस् भन्ने आग्रह पालिरहन्छन् ।

राजेन मानन्धर
बुद्ध नेपालमा जन्मेको भन्न हामी सबैलाई मन पर्छ । कोही वल्र्ड रेकर्ड बनाउँछन्, कोही टिभी कार्यक्रम बनाउँछन्, कोही फिल्म बनाउँछन् अनि कोही टिशर्ट लगाउँछन् । तर नेपालका कति प्रतिशत जनताले बुद्धधर्म अँगालेका छन् भनेर सोध्यो भने हामी नेपालीहरु लाजले भुतुक्कै हुनुपर्ने अवस्था छ ।

Razen Manandhar

Introduction

Newars are the indigenous people of the Kathmandu Valley, the present-day capital of the Federal Republic of Nepal. The valley occupies only a small portion of the country’s geography; and the people are also not big in number. Still, they have the richest art, culture and series of festivals in the whole country. Guthi is one of the typical characteristics of Newar culture.

Guthi is now a typical word that must have been derived from Sanskrit “gosthi” which generally means an organization. In Newar social context, guthi means a social organization, which works institutionally to regulate the…

राजेन मानन्धर
वर्षैपिच्छे नयाँ वर्ष आउँछ, त्यही उत्साह, उमंग र केही नयाँ गरेर देखाउने शक्ति लिएर । आफैले पनि देशमा भएका सबैको ऋण नै तिर्न नसकेतापनि आफुले जन्म लिएको देशलाई सकेसम्म सुन्दर र विकसित बनाउने सन्देश पनि हो नयाँ वर्ष भनेको । नेपालमा भने यो झन् विशेष किसिमले आउँछ ।

नेपालमा विभिन्न मौलिक कुराहरु छन् । संसारसँग केही मागेर लिन नपर्ने बेलामा हाम्रो भनेको सबै मौलिक थियो — बोल्ने, खाने, लगाउने, सिंगार्ने, बजाउने, गाउने, नाच्ने सबै हाम्रै थिए । यस्तो युगमा आफ्नैपनले भरिएको नेपाल संवत् मात्र नहुनुपर्ने कारण थिएन । अरु अरु कुराहरु जसरी हाम्रा थिए, त्यो पनि हाम्रै थियो…

राजेन मानन्धर काठमाडौं उपत्यका भन्दा करिब २८ किलोमिटर टाढा रहेको प्राचिन बस्ती बनेपाको वांख्यः टोलमा शारदा मानन्धरको रुपमा उहाँको जन्म हरि नारायण मानन्धर र रत्न माया मानन्धरको कोखबाट विसं २०१६ असार २९ गते अर्थात् सन् १९६० जुलाइ १७का दिनमा भयो । खानपिउन समस्या नभएको मध्यम वर्गीय परिवारमा उहाँ एक सामान्य सामाजिक, मिलनसार सदस्यको रुपमा हुर्कनुभयो । खेती किसानी गर्नुपथ्र्यो, घरमा व्यापारको पनि काम थियो — दुबै काममा उहाँको सानैदेखि सहयोग हुन्थयो । तर पढाइलेखाइलाई खासै प्राथमिकता थिएन । त्यसैले कक्षा ५ पुरा हुने बितिकै उहाँले पढाइ त्याग्नु पर्यो । बाल्यकालदेखि नै पञ्चशीलमा बस्ने, भन्ते गुरुमांहरुको धर्मदेशना सुन्नजाने वा कतै परित्राण…

राजेन मानन्धर
यो हो रामग्राम स्तु्प । विश्वकै एक मात्र यस्तो स्तुप जहाँ अहिलेसम्म भगवान बुद्धको अस्थिधातु अविछिन्न रुपमा राखिएको छ र ऐतिहासिक वंशावलीलाई विश्वास गर्ने हो भने भगवान बुद्धको परिनिर्वाण पछि राखिएको उहाँको अस्थिधातु अहिलेसम्म कसैले चलाउन समेत सकेको छैन ।

लुम्बिनीमा जन्मनुभएको भगवान बुद्धको जीवन नेपाल र भारतका विभिन्न गाउँ शहरहरुमा धर्म प्रचार गरेर बित्यो । उहाँको परिनिर्वाण हाल भारतको कुशीनगरमा भएको थियो । बौद्ध ग्रन्थहरुको अनुसार उहाँको महापरिनिर्वाण भएपछि उनको शवको दाह संस्कार पछि केही मोतीका दाना जस्ता अस्थिधातु बाँकी भए । दाह संस्कारमा उपस्थित त्यसबेलाका सबै बौद्ध राज्यहरुको बिच ती अस्थिधातुका दानाहरु आफ्नो देशमा लान पाउनुपर्ने…

राजेन मानन्धर

हरेक वर्ष बुंगद्यः वा करुणामय वा रातो मछिन्द्रनाथ वा अवलोकितेश्वरको मूर्तिलाई विशेष किसिमको रथमा राखेर पाटन शहर परिक्रमा गराइन्छ । नेवार बौद्धहरुको यो एउटा विशेष पर्व हो । यो भनेको पाटनमा बस्ने अनि बौद्धहरुको मात्र होइन सम्पूर्ण नेपालकै गौरवको कुरा हो । यसले करुणाको सन्देश दर्शाउँछ, मानिसहरुलाई अरु प्राणीहरुलाई करुणा दृष्टिले हेरेर उनीहरुको सुखमा सुख थप्न प्रेरणा दिन्छ ।

तर हामीलाई थाहा नभएको वा थाहा भएर पनि नदेखेजस्तो गर्दै आएको वा विश्वास गर्न कठिन हुने एउटा कुरा यहाँ के उल्लेख गर्न जरुरी भएको छ भने करुणामयको जात्रा शुरु हुनु अगाडि र सकिनु अगाडि करुणामयको जात्रालाई कारण बनाएर पटक…